چرا دریچه‌های منهول معمولاً گرد طراحی می‌شوند نه اشکال دیگر مانند مربع یا مستطیل؟ پاسخ این سوال در مجموعه‌ای از دلایل ایمنی، اقتصادی و عملیاتی نهفته است. از جمله این دلایل میتوان به جلوگیری از سقوط درپوش، توزیع یکنواخت فشار، سهولت در نصب و جابجایی، صرفه‌جویی در مواد اولیه و مقاومت بیشتر در برابر تغییرات دمایی اشاره کرد.
دلایل گرد بودن دریچه منهول
در این بخش به تعدادی از مهمترین دلایلی که گرد بودن درچه منهول را توجیه میکند اشاره می‌کنیم؛
1- ایمنی بالا: جلوگیری از سقوط درپوش به داخل منهول
یکی از مهمترین دلایل انتخاب شکل گرد برای دریچه‌های منهول، ایمنی است. برخلاف اشکال دیگر مانند مربع یا مستطیل، یک درپوش دایرهای هرگز نمیتواند از داخل دهانه‌ای که برای آن ساخته شده است سقوط کند، چراکه قطر آن در تمام جهات یکسان است. این ویژگی یک مزیت ایمنی حیاتی در زیرساخت‌های شهری به شمار می‌آید.
به نقل از سایت ویکی پدیا https://en.wikipedia.org/wiki/Manhole_cover:
دریچه منهول دایرهای نمیتواند از طریق دهانه دایرهای خود به داخل سقوط کند، در حالی که دریچه منهول مربعی ممکن است اگر به صورت مورب در دهانه قرار گیرد، به داخل بیفتد.
«A round manhole cover cannot fall through its circular opening, whereas a square manhole cover might fall in if it were inserted diagonally in the hole.»
2- توزیع یکنواخت فشار: مقاومت ساختاری بهینه
منهول‌ها معمولاً در زیر خیابان‌ها، پیاده‌روها یا سایر نقاط پر تردد نصب می‌شوند و در نتیجه در معرض فشار زیاد ناشی از وزن وسایل نقلیه، خاک و سایر بارهای محیطی هستند. شکل دایرهای به‌طور طبیعی این فشارها را به صورت یکنواخت در اطراف درپوش توزیع میکند. این ویژگی، مقاومت دریچه را در برابر ترک‌خوردگی، شکست و فرسایش به‌طور چشمگیری افزایش میدهد.
3- نصب سریع و آسان بدون نیاز به تراز خاص
برخلاف درپوشهای مربعی یا مستطیلی که نیاز به تراز دقیق هنگام نصب دارند، دریچه‌های گرد در هر زاویهای بهراحتی روی دهانه قرار می‌گیرند. این موضوع نه تنها روند نصب را تسهیل میکند بلکه در مواقع اضطراری، سرعت عمل بالاتری را فراهم می‌آورد.
4- صرفه‌جویی در مواد اولیه و هزینه تولید
برای پوشاندن دهانه‌ای با قطر مشخص، شکل دایرهای نسبت به مربع یا مستطیل، سطح کمتری از مواد نیاز دارد. این به معنای کاهش وزن، مصرف کمتر فلز و در نتیجه، هزینه پایین‌تر تولید و حمل‌ونقل است. همچنین فرآیند ریخته‌گری و ماشین‌کاری شکل دایرهای سادهتر و اقتصادی‌تر است.
5- عملکرد بهتر در برابر تغییرات دمایی
درپوش‌هایی که در معرض تابش خورشید، باران و دمای محیط قرار دارند، دچار انبساط و انقباض می‌شوند. شکل گرد، این تغییرات را به صورت متوازن در سراسر سطح توزیع کرده و از لق شدن یا تغییر شکل نامتوازن درپوش جلوگیری میکند. این ویژگی، پایداری درپوش را در طولانی‌مدت تضمین خواهد کرد.
6- امنیت بیشتر: قفل‌پذیری ساده
در برخی کشورها، طراحی گرد به مهندسین اجازه میدهد تا با استفاده از قفل‌های چرخشی ساده، از باز شدن غیرمجاز دریچه جلوگیری کنند. این طراحی برای جلوگیری از سرقت، خرابکاری یا ورود غیرمجاز به تأسیسات زیرزمینی مؤثر است.
7- سهولت در جابجایی: کاربردی بودن طراحی
درپوشهای منهول بسیار سنگین‌اند و جابجایی آنها نیازمند نیروی انسانی یا ابزار خاصی است. در اینجا نیز شکل دایرهای مزیت دارد. چنین درپوشی به راحتی روی زمین می‌غلتد و میتوان آن را با نیروی کمتر به محل نصب منتقل کرد.
به نقل از https://www.crescentfoundry.com/blog/technical-reasons-why-manhole-covers-are-round-in-shape/:
دریچه‌های منهول دایرهای حرکت‌پذیری آسان‌تری را تضمین می‌کنند. در مقایسه با دریچه‌های مستطیلی، مثلثی یا مربعی، دریچه‌های منهول دایرهای می‌توانند با سهولت بیشتری جابجا شوند.
«Round manhole covers ensure easier mobility. Compared to rectangular, triangular or square covers, circular manhole covers can be moved with significantly greater ease.»
8- استانداردسازی تجهیزات نگهداری
شکل گرد دریچه‌ها امکان استانداردسازی گسترده‌تری را فراهم میکند. ابزارهای باز و بسته کردن، ماشین‌آلات نگهداری، و حتی نقشه‌های مهندسی همگی می‌توانند برای یک مدل واحد طراحی شوند که باعث کاهش خطاهای انسانی، افزایش سرعت تعمیرات و کاهش هزینه‌های نگهداری میشود.
آیا همیشه دریچه‌ها گرد هستند؟
هرچند شکل گرد رایج‌ترین نوع دریچه منهول است، اما در برخی موارد خاص از اشکال مربعی یا مستطیلی نیز استفاده میشود؛ به‌ویژه در مناطقی که فضای نصب محدود است یا دریچه باید از روی آن عبور شود. با این حال، در اکثر شرایط، مزایای فوق باعث برتری شکل گرد شده است.
سوالات متداول
– چرا دریچه منهول گرد است و نه مربعی؟
زیرا درپوش گرد نمیتواند از داخل دهانه خودش سقوط کند، در حالی که درپوش مربعی ممکن است اگر به صورت مورب قرار بگیرد، به داخل بیفتد. این موضوع ایمنی را به طور قابل توجهی افزایش میدهد.
– آیا شکل دایرهای در مقاومت دریچه نقش دارد؟
بله. شکل دایرهای باعث توزیع یکنواخت فشارهای وارده از زمین و ترافیک میشود، که به دوام و استحکام بیشتر دریچه کمک میکند.
– آیا درپوشهای گرد حمل و نصب سادهتری دارند؟
دقیقاً. این درپوشها را میتوان بهراحتی روی زمین غلتاند و در هر زاویهای روی دهانه قرار داد، که جابجایی و نصب آنها را سریعتر و سادهتر میکند.
