دریچههای منهول فاضلاب، پوشش‌هایی هستند که برای دسترسی به شبکه‌های زیرزمینی تأسیسات و فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دریچه‌ها نقش مهمی در حفاظت از این تأسیسات، جلوگیری از ورود افراد و اشیاء ناخواسته به داخل آن‌ها و همچنین تأمین ایمنی تردد وسایل نقلیه و افراد پیاده ایفا می‌کنند. ابعاد این دریچه‌ها، با توجه به فاکتورهای مختلفی تعیین می‌شود.
عوامل مؤثر در تعیین ابعاد دریچه منهول فاضلاب
ابعاد مناسب دریچههای منهول به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
نوع کاربری و محل نصب: محل نصب دریچه (خیابان، پیاده‌رو، فضای سبز، مناطق صنعتی، فرودگاه‌ها و غیره) در انتخاب ابعاد آن تأثیرگذار است. به عنوان مثال، دریچههای صنعتی به دلیل حجم بالای فاضلاب و مواد خطرناک، معمولاً بزرگتر هستند.
بار ترافیکی: میزان بار ترافیکی که از روی دریچه عبور می‌کند، عامل مهمی در انتخاب ابعاد و جنس آن است. دریچههای ترافیکی برای تحمل بارهای سنگین طراحی می‌شوند، در حالی که دریچههای غیرترافیکی برای بارهای سبک مناسب هستند.
عمق منهول و ارتفاع دریچه بازدید از کف: در انتخاب ابعاد دریچه باید به عمق منهول و ارتفاع دریچه بازدید فاضلاب از کف نیز توجه شود. ارتفاع دریچه بازدید فاضلاب از کف باید حدود دو اینچ باشد تا تمیزکاری منهول با مشکل مواجه نشود.
قطر لوله فاضلاب: لوله‌های با قطر بزرگتر به منهول‌های بزرگ‌تری نیاز دارند تا جریان فاضلاب روان باشد.
استانداردهای بین‌المللی و ملی: ابعاد دریچه منهول باید با استانداردهای ملی (مانند استاندارد ایران ۱۴۱۴۸ و ۱۴۹۷۶) و بین‌المللی (مانند ASTM، EN و EN 124) مطابقت داشته باشد.
جنس دریچه منهول: جنس دریچه در انتخاب ابعاد مناسب تأثیرگذار است.
جنس دریچه و تأثیر آن بر ابعاد
جنس دریچه‌ها نیز تأثیر قابل توجهی بر تعیین ابعاد آن‌ها دارد. به طور معمول، دریچههای چدنی به دلیل استحکام بالایی که دارند، حتی در ابعاد نسبتاً کوچک، توان تحمل فشار بالا را دارند. در مقابل، دریچههای کامپوزیتی یا پلی‌اتیلنی برای رسیدن به همان سطح از تحمل بار، نیازمند ضخامت یا قطر بیشتری هستند. این موضوع در طراحی فنی دریچه‌ها لحاظ می‌شود تا هم ایمنی حفظ شود و هم نصب آسان‌تر گردد. به عنوان مثال، دریچه چدنی با قطر ۶۰ سانتیمتر و کلاس D400 ممکن است همان تحمل فشاری را داشته باشد که یک دریچه کامپوزیتی ۷۰ سانتی‌متری با طراحی خاص دارد.
ابعاد استاندارد دریچههای منهول بر اساس شکل
دریچههای منهول فاضلاب بر اساس شکل به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. ابعاد استاندارد آن‌ها بسته به نوع، جنس و محل استفاده آن تعیین می‌شود.
دریچههای دایرهای: این نوع دریچه‌ها رایج‌ترین شکل دریچه منهول هستند و به دلیل شکل دایرهای خود، مقاومت بالایی در برابر فشار و بار ترافیکی دارند. قطر دریچههای دایرهای معمولاً بین ۶۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر است. بسته به کانال آدم‌رو، قطر این تجهیزات می‌تواند از ۴۰ سانتیمتر تا ۹۰ سانتیمتر باشد. در برخی موارد خاص، مانند خطوط اصلی فاضلاب، ابعاد درب آدم‌رو دایرهای می‌تواند قطر ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متری نیز داشته باشد. برخی ابعاد دیگر شامل ۲۰، ۳۰، ۴۰، ۵۰، ۶۰، ۷۰، ۸۰ سانتیمتر و همچنین ۲۶ و ۳۲.۵ سانتیمتر هستند.
دریچههای مربعی: این دریچه‌ها به دلیل سهولت در ساخت و نصب، بیشتر در پیاده‌روها و فضاهای سبز استفاده می‌شوند. دریچههای مربعی معمولاً با اضلاعی به طول ۴۰ تا ۹۰ سانتیمتر ساخته می‌شوند. ابعاد رایج آن‌ها شامل ۲۰×۲۰، ۳۰×۳۰، ۴۰×۴۰، ۵۰×۵۰، ۶۰×۶۰، ۷۰×۷۰، ۸۰×۸۰ و ۹۰×۹۰ سانتیمتر است.
دریچههای مستطیلی: مانند دریچههای مربعی، بیشتر در پیاده‌روها و فضاهای سبز کاربرد دارند و برای منهول‌هایی با ابعاد بزرگتر مناسب هستند. ابعاد دریچه آدم‌رو مستطیلی می‌تواند در اضلاع ۴۰ تا ۹۰ سانتیمتر و بسته به نیاز پروژه متفاوت باشد (مثلاً ۴۰×۹۰، ۵۰×۹۰، ۴۰×۷۰، ۶۰×۸۰، ۳۶.۵×۸۳ سانتیمتر و غیره). ابعاد پرکاربرد دیگر شامل ۳۰×۲۰، ۴۰×۳۰، ۵۰×۴۰، ۶۰×۵۰، ۸۰×۶۰ و ۱۰۰×۸۰ سانتیمتر نیز ذکر شده است.
دریچههای بیضی: این دریچه‌ها کمتر از سایر دریچه‌ها کاربرد دارند و فقط در موارد خاص استفاده می‌شوند؛ چرا که حفر کانال‌های فاضلاب بیضی شکل، دشوار است. معمولاً ابعاد در نظر گرفته شده برای این نوع درب آدم‌رو، بین ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتر است.
ابعاد فریم دریچه های منهول شرکت کاول
| ردیف | نوع کالا | عنوان کالا | ابعاد خارجی (cm) | ابعاد داخلی (cm) | ضخامت (cm) | دهانه توخالی CO (cm²) | ناحیه توخالی CA (cm²) | عمق جاسازی A (cm) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Frame | فریم بتن الیافی مناسب دریچه گازی ۳۲.۵ | قطر 47 | قطر 32.5 | 7.5 | 530.6 | 530.6 | 3.5 |
| 2 | Frame | فریم بتن الیافی مناسب دریچه شیر خط تیپ ۱ | 32.4×32.4 | 18.0×18.0 | 7 | 268.7 | 244.25 | 3 |
| 3 | Frame | فریم بتن الیافی مناسب دریچه شیر خط تیپ ۲ | 32.4×32.4 | 18.5×18.5 | 10 | 268.7 | 244.25 | 3 |
| 4 | Frame | فریم کامپوزیت مناسب دریچه شیرخط | 25×25 | 18.0×18.0 | 6 | 268.7 | 244.25 | 3 |
| 5 | Frame | فریم بتن الیافی مناسب دریچه آتش‌نشانی تیپ ۱ | 53×53 | 34.0×34.0 | 9 | 1017.6 | 1196 | 3.5 |
| 6 | Frame | فریم بتن الیافی مناسب دریچه آتش‌نشانی تیپ ۲ | 60×60 | 36.0×36.0 | 9 | 1017.4 | 1196 | 3.5 |
| 7 | Frame | فریم بتن الیافی مناسب دریچه منهول قطر ۶۰ | قطر 72 | قطر 60 | 10 | 3290 | 3290 | 4 |
| 8 | Frame | فریم بتن الیافی مناسب دریچه منهول قطر ۷۰ تیپ ۲ | قطر 80 | قطر 70 | 12 | 3290 | 3290 | 4 |
| 9 | Frame | فریم کامپوزیتی مناسب دریچه منهول قطر ۶۰ | قطر 72 | قطر 60 | 8 | 3290 | 3290 | 4 |
| 10 | Frame | فریم بتن الیافی مناسب دریچه آب‌رو | 87×62 | 70×36.5 | 10 | 1625.15 | 2980.25 | 4 |
انواع منهول بر اساس ابعاد (نه فقط دریچه)
منهول‌ها بر اساس ابعاد و کاربرد به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
منهول کوچک (Mini Manholes): ابعاد قطر آن‌ها ۶۰-۹۰ سانتیمتر است و در شبکه‌های فرعی، خانه‌های مسکونی و ساختمان‌های کوچک کاربرد دارند.
منهول متوسط (Standard Manholes): ابعاد قطر آن‌ها ۹۰-۱۲۰ سانتیمتر است و برای شبکه‌های اصلی شهری و صنایع کوچک مناسب هستند.
منهول بزرگ (Large Manholes): ابعاد قطر آن‌ها بیش از ۱۲۰ سانتیمتر است و در صنایع بزرگ، ایستگاه‌های پمپاژ و شبکه‌های عمیق استفاده می‌شوند.
جهت دریافت مشاوره رایگان شماره تماس خود را وارد کنید
در برخی موارد خاص، ممکن است از دریچههای با ابعاد بزرگتر یا کوچکتر نیز استفاده شود. دریچههای منهول چدنی نیز در ابعاد مختلف و به اشکال مربع، مستطیل و دایره تولید می‌شوند و حتی به درخواست کارفرماها در ابعاد و اندازه‌های سفارشی هم قابل تولید هستند. برخی مشخصات فنی دریچههای کامپوزیتی SMC نیز شامل وزن درپوش (Cover Weight)، وزن فریم (Frame Weight)، قطر درپوش (Cover Diameter)، ابعاد فریم خارجی (External Frame Dimension/Diameter)، قطر/ابعاد فریم داخلی (Internal Frame Diameter/Dimension)، و ضخامت درپوش و فریم (Cover/Frame Thickness) می‌باشد که در کلاس‌های بارگذاری مختلف (A15 تا D400) متفاوت است.
ابعاد پیشنهادی بر اساس کلاس باربری
کاربران معمولاً به دنبال ارتباط بین تحمل بار (کلاس) و ابعاد دریچه هستند. برای مثال:
| کلاس باربری | کاربرد | ابعاد پیشنهادی (دایرهای) |
| A15 | پیاده‌رو و فضای سبز | ۳۰–۴۰ سانتیمتر |
| B125 | پارکینگ خودرو سبک | ۵۰–۶۰ سانتیمتر |
| C250 | خیابان‌های شهری | ۶۰–۷۰ سانتیمتر |
| D400 | بزرگراه و بار سنگین | ۷۰–۹۰ سانتیمتر |
کلاس‌بندی دریچه‌ها بر اساس تحمل بار (مقاومت)
اندازه دریچه منهول بر اساس استاندارد ملی ایران ۱۴۱۴۸ و ۱۴۹۷۶ طراحی می‌شود تا ایمنی و عملکرد مناسب در شرایط مختلف را تضمین کند. این استانداردها، ابعاد، تحمل بار و ویژگی‌های فنی دریچه‌ها را مشخص می‌کنند و کاربرد آن‌ها را برای محیط‌های مختلف، از جمله ترافیکی و غیرترافیکی، تعیین می‌نمایند. میزان مقاومت دریچههای منهول به صورت علائم اختصاری نشان داده می‌شود:
کلاس A15: تحمل بار تا ۱.۵ تن. برای پیاده‌روها و پیست‌های دوچرخه‌سواری به کار می‌روند.
کلاس B125: تحمل بار تا ۱۲.۵ تن. برای معابر با عبور و تردد اتومبیل‌های سبک شهری و روستایی مناسب است. این نوع دریچه‌ها جزو دریچههای غیرترافیکی محسوب می‌شوند.
کلاس C250: تحمل بار تا ۲۵ تن. مختص فضاهای شهری و روستایی با تردد ماشین‌های با وزن میان‌رده.
کلاس D400: تحمل بار تا ۴۰ تن. گزینه بسیار مناسبی برای جاده‌های ترانزیتی و اتوبان‌های مخصوص عبور ماشین‌های سنگین و مراکز بارگیری بزرگ است.
کلاس E600: تحمل بار تا ۶۰ تن. برای جاده‌های ترانزیتی و اتوبان‌های مخصوص عبور ماشین‌های سنگین و مراکز بارگیری بزرگ مناسب است.
کلاس F900: تحمل بار تا ۹۰ تن. برای نصب در باندهای پروازی و فرودگاه‌ها استفاده می‌شود.
کلاس‌های D400، E600 و F900 در دسته دریچههای منهول ترافیکی جای می‌گیرند. این دریچه‌ها باید از مقاومت مکانیکی بالایی برخوردار باشند تا بتوانند وزن خودروهای سبک و سنگین را تحمل کنند
ابعاد مورد تأیید شهرداری‌ها یا نهادهای شهری
در بسیاری از پروژه‌های شهری، پیمانکاران باید از الزامات فنی شهرداری‌ها و شرکت‌های آب و فاضلاب تبعیت کنند. به طور معمول، ابعاد ۶۰ سانتی‌متری دایرهای و ۴۰×۴۰ سانتیمتر مربعی برای پروژه‌های شهری مانند فاضلاب، آتش‌نشانی یا شیر خط، به عنوان ابعاد استاندارد و قابل تأیید شناخته می‌شوند. بنابراین پیش از انتخاب و خرید، بهتر است با سازمان مربوطه استعلام گرفته شود تا از بروز دوباره‌کاری و هزینه‌های اضافی جلوگیری گردد.
استانداردهای دقیق بین‌المللی و ایرانی
در انتخاب ابعاد و کلاس باربری دریچه‌ها، استناد به استانداردها ضروری است. استاندارد EN 124 از معتبرترین مراجع بین‌المللی در این زمینه است که بر اساس نوع کاربرد، کلاس‌هایی از A15 تا F900 را مشخص می‌کند. این استاندارد، مشخص می‌کند که در چه محیطی از چه کلاس و ابعادی استفاده شود. به‌عنوان مثال، EN 124 توصیه می‌کند که در مناطق دارای ترافیک سنگین، دریچه‌هایی با حداقل کلاس D400 و ابعادی بیش از ۶۰ سانتیمتر استفاده شوند. همچنین در ایران، استاندارد ملی ISIRI 14976 به طور خاص به ویژگی‌های مکانیکی، ابعادی و الزامات نصب دریچههای فاضلاب می‌پردازد که رعایت آن برای پیمانکاران الزامی است.
سوالات متداول
– آیا میتوان ابعاد دریچه منهول را بهصورت سفارشی تولید کرد؟
بله. بسیاری از تولیدکنندگان، امکان طراحی و ساخت دریچههای منهول با ابعاد خاص و متناسب با شرایط پروژه را دارند، مشروط به هماهنگی با استانداردها و کلاس باربری مورد نیاز.
– بهترین ابعاد دریچه فاضلاب برای معابر شهری چیست؟
برای خیابانها و معابر پرتردد شهری، دریچههای دایرهای با قطر ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر یا مستطیلی با ابعاد ۵۰×۷۰ یا ۶۰×۸۰، گزینههای رایج و مقاومی هستند.
– چطور بفهمیم چه کلاسی از دریچه (مثل C250 یا D400) برای پروژه ما مناسب است؟
انتخاب کلاس دریچه بستگی به میزان تردد و فشار وارده در محل نصب دارد. مثلاً برای خیابان‌های شهری کلاس D400 (تحمل تا ۴۰ تن) مناسب است، در حالی که برای پیاده‌روها کلاس B125 (تحمل ۱۲.۵ تن) کفایت می‌کند.
